بېيجىڭ، چىڭخۇا داشۆلىرىگە ئۆتكەن ئەلىيۇلئەلالار كېيىن قانداق بولدى؟

ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى ئاياغلاشقاندا، ئوقۇغۇچىلار ئۆزلىرىنى يېنىكلەپ قالغاندەك ھېس قىلىدۇ. لېكىن نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلار ئالىي مەكتەپكە ئۆتۈپ، ھەتتا ئوقۇش پۈتتۈرۈپ خىزمەتكە چىققاندىن كېيىنمۇ، كۆڭلىدىكى بەزىبىر تۈگۈنلەرنى يېشەلمەيدۇ. بىلىشىمىز كېرەككى، ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانى كىشىنىڭ ھاياتىنى بەلگىلىيەلمەيدۇ.

سىزمۇ بەلكىم مۇنداق بىر ئىشقا قىزىققان بولۇشىڭىز مۇمكىن:

چىڭخۇا، بېيجىڭ داشۆلىرىگە يۇقىرى نومۇر بىلەن ئۆتكەن، نەچچە يۈز مىڭ ئوقۇغۇچىنىڭ ئەڭ ئالدىنقى قاتارىدىن ئورۇن ئالغان ئاشۇ ئەلىيۇلئەلالار ھازىر قانداقراق تۇرمۇش كەچۈرىۋاتقاندۇ؟ ئۇلار مۇۋەپپەقىيەت قازانغانمىدۇ؟ ئۆزلىرى ئويلىغاندەك ياخشى تۇرمۇشقا ئېرىشەلىگەنمىدۇ؟

مەن بۇ ئىشقا قىزىقىپ، مەلۇم بىر ئۆلكىنىڭ ئەلىيۇلئەلاسى، شۇنداقلا ئۆزۈمنىڭ يېقىن دوستى يوۋ ئەننى ئۆزىنىڭ ھېكايىسىنى سۆزلەپ بېرىشكە تەكلىپ قىلدىم. ئويلىمىغان يەردىن، ئەلىيۇلئەلانىڭ تۇرمۇشىمۇ ئىنتايىن جاپالىق ئۆتۈپتۇ. يۇقىرى نومۇر بىلەن بېيجىڭ داشۆسىگە ئۆتكەن يوۋ ئەن، داشۆنىڭ ئۈچىنچى يىللىقىدا خامۇشلۇق كېسىلىگە گىرىپتار بولۇپ قېلىپ، بىر يىل ئوقۇشتىن چېكىنىپ داۋالىنىپتۇ. ئەلۋەتتە ئۇ كېيىنچە بارا–بارا ياخشى بولۇپ كېتىپتۇ. ئۇ بۇ جەريانلار توغرىسىدا سۆزلەپ، مۇنداق دېدى:

«بۈگۈن سۆزلەپ بەرمەكچى بولغىنىم قانداقتۇر بىر شەرەپلىك ئىش ئەمەس، ئەكىسچە ئوڭايسىزلىق ۋە كۆڭۈلسىزلىك قاپلىغان ھېكايە. ئەگەر بۇ ھېكايەم شۇ تاپتا ئارىسالدىلىق ئىچىدە قىينىلىۋاتقان دوستلارغا ئازىراق بولسىمۇ ئورتاقلىق ھېس قىلدۇرۇپ، ئۇلارغا ئۈمىد ۋە نىشان ئاتا قىلالىسا، ئۇلارنى يالغۇزلۇق ھېسسىياتىدىن قۇتۇلدۇرالىسا، ئۇنداقتا بۇنى خېلى ئەھمىيەتلىك ھېكايە دەپ قارىساڭلار بولىدۇ. ئەلىيۇلئەلا بولۇشۇم ئاساسلىقى ئاپامنىڭ تۆھپىسىدىن بولدى، مېنىڭ ئاپام بولسا بارلىق زېھنىنى بالىسىغا قاراتقان ئائىلە ئايالى. ئۇ ئۆزىنىڭ قالغان ئۆمرىنى ماڭا بېغىشلىغاچقا، ماڭا ئالاھىدە قاتتىق تەلەپ قوياتتى. ماڭا پەقەت ئالغا ئىلگىرىلەشكىلا يول بار، كەينىگە چېكىنىش يولى يوق ئىدى. تولۇقسىز 2- يىللىقنىڭ مەۋسۈملۈك ئىمتىھانىدا نەتىجەم چېكىنىپ، يىللىقلار بويىچە ئاران 18- ئورۇنغا چۈشۈپ قالدىم. شۇڭلاشقا شۇ يىلى قىشلىق تەتىلدە، ئاپام ھەر كۈنى سەھەر سائەت ئالتىدە مېنى ئويغىتىپ دەرس تەكرار قىلدۇردى. بىر كۈنى ئورنۇمدىن تۇرغىلى ئۇنىمىسام، ئانام يىغلاپ تۇرۇپ: «سەن مۇشۇ ھالىتىڭدە قانداقمۇ تولۇق ئوتتۇرىغا ئۆرلىيەلەيسەن؟ بارغانسېرى كاردىن چىقىپ كېتىۋاتقىنىڭنى ھېس قىلالمايۋاتامسەن؟» دەپ قاقشاپ، پۈتۈن بىر كۈن ماڭا گەپ قىلمىدى. بۇ گەپ پەقەتلا ئىدىيەمدىن ئۆتمىدى. پۈتۈن يىللىقلار بويىچە يەنە مىڭغا يېقىن ساۋاقداشنىڭ نەتىجىسى مېنىڭ ئارقامدا تۇرسا، ئەجىبا ئۇلارنىڭ ھەممىسى كاردىن چىققانمىدۇ؟ تولۇق ئوتتۇرىغا چىققاندىن كېيىن، ئاپام ماڭا تېخىمۇ قاتتىق تەلەپ قويدى. ھەر تەتىلدە ئۇ باشتىن–ئاخىر مېنىڭ تاپشۇرۇق ئىشلىگىنىمنى نازارەت قىلاتتى. بىر كۈنى دوستۇم بىللە سىرتقا چىقىپ ئويناپ كېلىشكە تەكلىپ قىلدى. ئاپام دەسلەپتە ماقۇل بولغان ئىدى، لېكىن مەن ھاياجان ئىلكىدە كىيىملىرىمنى كىيىپ، سىرتقا چىقىشقا تەمشەلگەندە، ئۇ توساتتىن ئېغىر تەلەپپۇزدا: «دەپ باقە، دوستۇڭ بىلەن كۆرۈشۈپ يۈرۈپ ياخشى ئالىي مەكتەپكە ئۆتەلەمسەن؟» دېدى. ئۇ كۈنى مەن سىرتقا چىقمىدىم. شۇنىڭدىن باشلاپ تولۇق ئوتتۇرا ھاياتىمدىكى بارلىق تەتىللەرنىڭ ھەممىسىدە مەن سىرتقا چىقىپ باقمىدىم. مەكتىپىمىزنىڭ دەرستىن سىرتقى قىزىقىش گۇرۇپپىلىرى بار ئىدى. مەن شاھمات ئويناشقا قىزىققاچقا، شاھمات گۇرۇپپىسىغا تىزىملاتتىم. تۇنجى قېتىمقى دەرستىلا ئىككى رەقىبىمنى يېڭىۋالدىم. مەن خۇشاللىق بىلەن بۇ ئىشنى ئاپامغا ئېيتسام، ئويلىمىغان يەردىن ئۇ: «سەن مەكتەپتە زادى ئۆگىنىۋاتامسەن يوق؟ ئالىي مەكتەپكە ئىمتىھان بېرەمسەن يوق؟!» دەپ تىللاپلا كەتتى. مەن ئۇنىڭغا يىللىقلار بويىچە بىرىنچى بولغان ساۋاقداشنىڭمۇ قاتناشقانلىقىنى ئېيتسام، ئۇ مەندىن قايتىلاپ: «ئۇنداقتا سەنمۇ يىللىقلار بويىچە بىرىنچى بولدۇڭما؟» دەپ سوراپ، ئېغىزىمنى تۇۋاقلاپ قويدى.

نەتىجە ھەممىدىن ئۈستۈن

تولۇق ئوتتۇرىغا چىققاندىن تارتىپ مەن بىر قېتىممۇ يىللىقلار بويىچە بىرىنچى بولۇپ باقمىدىم. شۇڭا مېنىڭ تاللاش ئەركىنلىكىم يوق ئىدى. ئەپسۇسلىنارلىقى، تولۇق ئوتتۇرىدىمۇ نەتىجە ھەممىدىن ئۈستۈن، ھەممىدىن مۇھىم ئورۇندا تۇرىدىكەن. شۇڭا ھەممەيلەن ئەتىگەنلىك گىمناستىكىدىن ئاۋۋال كىتاب يادلايتتى، مەكتەپ ئاشخانىسىدا تاماققا ئۆچىرەت تۇرغاندىمۇ كىتاب يادلايتتى، بەزىلەر ھەتتا ئۆيگە قايتىدىغان پويىزغا چىقىپلا، مەشىق سۇئالى ئىشلەشكە باشلايتتى. كىمكى ئازىراقلا بوشىشىپ قالسا، شۇئان مانا مەن دەپ كۆزگە چېلىقىپ قالاتتى. شۇڭا مەنمۇ جېنىمنى تىكىپ ئۆگىنىشكە باشلىدىم. ئەڭ مۇھىمى، ئاخىرىدا ئوبدانراق بىرەر نەتىجىگە ئېرىشمىسەم، تارتقان مۇشۇ جاپالىرىمغا يۈز كېلەلمەيدىغاندەك ھېس قىلدىم.

ئارىمىزدا نۇرغۇنلىرىمىز ئۆگىنىش ۋاقتىنى ئىسراپ قىلماسلىق ئۈچۈن، بېشىمىزنىمۇ ئۈچ مىنۇتتىن ئارتۇق يۇيۇپ باقمىدۇق. مەنمۇ شۇنىڭ ئىچىدە. ھەتتا بېشىمنى چايقاش جەريانىدىمۇ كاللامدا ماتېماتىكىلىق سۇئاللارنى بىرەر قېتىمدىن ئۆتكۈزۈپ چىقاتتىم. بارلىق پەنلەر ئىچىدە، ئۇنىۋېرسال ئىجتىمائىي پەن نەتىجەم ئەڭ تۆۋەن بولغاچقا، شۇ پەندە يىللىقلار بويىچە 40-ئورۇنغا چۈشۈپ قالدىم. چوڭ – كىچىك سىناقلاردا ئىمتىھان سۇئالىنى بىرەر قېتىممۇ تۈگىتىپ ئىشلەپ باقمىغان ئىدىم. خاتا ئىشلىگەن تاللاش سۇئاللىرىمغا قاراپ، مۇئەللىمنىڭمۇ بېشى قېتىپ: «ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىغا بۇ خىل تەپەككۇر بىلەن قاتناشقىلى بولمايدۇ» دېدى. شۇنىڭ بىلەن تولۇق ئوتتۇرىنىڭ 3-يىللىقىدا، مەن ئاساسلىق ۋاقتىمنى ئۇنىۋېرسال ئىجتىمائىي پەن ئۆگىنىشكە سەرپ قىلدىم، ھەتتا ئۇخلاشنىڭ ئالدىدىمۇ بۈگۈن بىرمۇ نومۇر ئالالمىغان سۇئال توغرىسىدا ئويلىناتتىم.

مەن راستلا بەك تىرىشتىم، ئەڭ ئاخىرلىق ئىمتىھان، يەنى ئالىي مەكتەپ ئىمتىھانىدا، مەن 300 نومۇرلۇق ئۇنىۋېرسال ئىجتىمائىي پەن ئىمتىھان سۇئالىنىڭ ھەممىنى تولۇق ئىشلەپ تۈگىتىپ، ئەزەلدىن ئېلىپ باقمىغان يۇقىرى نومۇرنى ئالدىم. ياخشى ئالىي مەكتەپكە ئۆتكەندىن كېيىن قانداق بولىدىغانلىقى توغرىسىدا بىرەر قېتىممۇ ئويلىشىپ باقمىغان ئىدىم. مېنىڭ ياشاشنىڭ ئەھمىيىتى ۋە ئادىمىيلىك قەدىر-قىممەت توغرىسىدا كاللا قاتۇرۇشۇمنىڭ ھاجىتى يوق ئىدى. مەن ئەمدىلا ئويلىشىشقا تەمشەلگەندە، ئەتراپىمدىكىلەر ماڭا: «بۇلارنى ئويلىغاننىڭ پايدىسى يوق، ھازىر ئەڭ مۇھىمى ئۆگىنىشنى ياخشى قىلىش» دەيتتى. ئۇ چاغلاردا ئارىيەت ئالغان كىتابىمنى ئوقۇتقۇچۇم مۇسادىرە قىلىۋالاتتى، ئۆيدە ئاپام «قىزىل راۋاقتىكى چۈش»[نى ئوقۇشۇمنى چەكلەيتتى، مۇئەللىمنىڭ ھەپتىلىك خاتىرەمگە بەرگەن باھاسى بولسا «ياخشى يېزىلىپتۇ، لېكىن ئوي – پىكىر زىيادە كۆپ» ئىدى. مەن ئازابلاندىم، لېكىن چىدىدىم. خىيالىمدا بىر مەھەللىك خۇشاللىقنى قۇربان قىلىش بەدىلىگە ياخشى ئىستىقبال ۋە چەكسىز ئەركىنلىككە ئېرىشىمەن دەپ ئويلىدىم. ئاخىرى ياخشى ئوقۇپ نەتىجە قازاندىم، يەنى ئۆلكە بويىچە بىرىنچى بولدۇم، بۇ بىر ئون نەچچە ياشلىق بالا ئۈچۈن نېمىدىن دېرەك بېرىدۇ؟

مەن ئازادلىققا چىقتىم، يەڭدىم. خۇددى كىچىك بېلىجان چەكسىز دېڭىزدا خالىغانچە ئۈزگەنگە ئوخشاش، مەنمۇ ئەمدى ئاسمىنى كەڭرى جاھاندا ئەركىن- ئازادە يايرايدىغان بولدۇم، ئەمدىغۇ ئاپام مەندىن رازى بولىدىغاندۇ؟

ئالىي مەكتەپ ئىمتىھان نەتىجىسى يامان ئەمەس چىققان ئوقۇغۇچىلار، خۇددى دېڭىز ئاستىدا ئۇزاق ۋاقىت چۆكۈپ تۇرۇپ، ئاخىرى دېڭىز يۈزىدىن بېشىنى چىقىرىپ مەغرۇر ھالدا ئۇزۇن نەپەس ئالغاندەك، ھاياتىنىڭ دەسلەپكى 18 يىلىدىكى بارلىق تىرىشچانلىقىنىڭ مېۋىسىگە ئېرىشكەندەك ھېس-تۇيغۇغا كېلىشى مۇمكىن.

مەن داڭلىق شەخىسكە ئايلاندىم، توردا مېنىڭ ئۆلكە بويىچە ئەلىيۇلئەلا بولغانلىق خەۋىرىمنى تارقىتىشقا باشلىدى. ھەتتا ئادەتتە ئانچە ئالاقىلىشىپ كەتمەيدىغان باشلانغۇچ مەكتەپتىكى ساۋاقداشلىرىممۇ قالتىسلىقىمنى تونۇپ يەتتى. ئەلىيۇلئەلا بولغانلارغا يۈز مىڭ يۈەن ئوقۇش مۇكاپاتى بېرىلىدىكەن. شۇ پۇل ئۇرۇلغان بانكا كارتىسىنى ئاپام ساقلايتتى. مەن ئۆيدىكىلەرنىڭ گېپىنى يىرالماي، نۇرغۇن يىللىق قىزىقىشىم بولغان ئىجتىمائىي پەن كەسىپلىرىنى تاللىماي، سودا كەسپىنى تاللىدىم. لېكىن ئۇ چاغدا پۇل - مۇئامىلىنىڭ نېمىلىكىنىمۇ بىلمەيتتىم، ئوقۇپ چىقسام كونكىرىت نېمە ئىش قىلىدىغانلىقىمنىمۇ بىلمەيتتىم. مەن پەقەت ئىشلارنىڭ مۇرەككەپلىشىپ كەتمەسلىكى ئۈچۈنلا چوڭلارنىڭ گېپىگە كىردىم، قالغىنىنى بېشىمغا كەلگەندە كۆرەرمەن دەپ ئويلىدىم. ئەڭ مۇھىمى، ئاپام ئەمدى مەندىن رازى بولغان ئىدى.

ئاتا – ئانىلار يىغىلىشىدا، ھەممەيلەن ئۇنىڭدىن قانداق قىلىپ بۇنچە مۇنەۋۋەر بىر بالىنى تەربىيەلەپ چىققانلىقىنى سورىدى. لېكىن ئاپام بولسا ئاددىيلا قىلىپ: «مەنمۇ بەك كۆڭۈل بۆلۈپ كېتەلمىدىم، ھەممىسى ئۇ ئۆزىنىڭ تىرىشچانلىقى» دەپ قويدى. راستلا شۇنداقمۇ؟ مەنمۇ بىلمىدىم.

شۇ چاغلار مېنىڭ ئەڭ كۆپ ماختاشقا ئېرىشكەن ۋاقتىم بولۇپ قالدى. كۆپچىلىكنىڭ ھەممىسى مېنى ئەقىللىق، مۇستەقىل كۆز - قارىشى بار دەپ ماختاشتى. مەن ھەممىگە ئېرىشتىم، ئاخىرى ئارام ئالىدىغان بولدۇم دەپ ئويلىدىم.

مېنىڭ شۇ چاغدىكى ھالىتىم خۇددى كىشىلەرنى رىغبەتلەندۈرىدىغان كىنولاردىكى باش قەھرىمانلارغىلا ئوخشاپ قالدى. ئۇزۇن يىللىق جاپالىق ئوقۇشنىڭ غەلبىلىك نەتىجىسىنى خۇشاللىق بىلەن كۈتىۋالدىم. لېكىن توساتتىن بىرەيلەن: «بۇندىن كېيىن قانداق پىلانىڭىز بار؟» دەپ سورىدى. مەن قانداق جاۋاب بېرىشىنى بىلمىدىم، چۈنكى كۆڭلۈمدە ۋەزىپەمنى تاماملاپ بولغانىدىم.

كېيىنچە شۇنى ھېس قىلدىمكى، ئالىي مەكتەپكە ئۆتكەندىن كېيىن خالىغانچە ئوينايسەن دېگىنى تولۇق ئوتتۇرىدا ئاڭلايدىغان ئەڭ بىمەنە گەپ ئىكەن. چۈنكى تۇرمۇش دېگەن كىنو ياكى چۆچەك ئەمەس. ئۇلاردا جاپا-مۇشەققەت بىلەن باشلىنىپ، غەلبىلىك نەتىجە بىلەن تاماملىنىدىغان ۋەقەلىكلەر سۆزلىنىدۇ، ھەممىسىدە كولمىناتسىيەدىن كېيىنكىسى نەتىجە بولۇپ تەسۋىرلىنىدۇ. لېكىن تۇرمۇش ئۇنداق بولمايدۇ، كىشىلەرمۇ ئۇتۇق قازىنىپ بولۇپلا ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇرمايدۇ، ئۇلار داۋاملىق ياشىشى كېرەك. ئەمما مۇۋەپپەقىيەتتىن كېيىن قانداق ياشاشنى بىلىدىغانلارنىڭ سانى، قانداق قىلىپ مۇۋەپپەقىيەتكە قازىنىشنى بىلىدىغانلارنىڭ سانىدىنمۇ ئاز بولۇشى مۇمكىن. ھازىرقى تىرىشچانلىق ھەرگىزمۇ بۇنىڭدىن كېيىن قايتا تىرىشماسلىق ئۈچۈن ئەمەس، تىرىشچانلىقىڭىز سىزنى تېخىمۇ كۆپ تىرىشچانلىق كېتىدىغان يەرگە باشلايدىكەن.

بېيجىڭ داشۆسىگە كېلىپ ئۇچرىغان تۇنجى زەربەم بولسا بۇ يەردە ئىمتىھاندا غەلبە قازانغانلار بەك كۆپ ئىكەن. بىزنىڭ گۇاڭخۇادىكى(بېيجىڭ داشۆسىنىڭ گۇاڭخۇا شۆيۈەنى) ئەلىيۇلئەلالارنىڭ سانى كىشىنى چۆچۈتكىدەك دەرىجىدە كۆپ ئىدى. سول تەرىپىمدىكى ياتاقتا شىنجاڭنىڭ ئەلىيۇلئەلاسى، ئوڭ تەرىپىمدىكى ياتاقتا تيەنجىننىڭ ئەلىيۇلئەلاسى، ئۇنىڭ يېنىدىكى ياتاقتا بولسا لياۋنىڭ ئۆلكىسىنىڭ ئەلىيۇلئەلاسى تۇراتتى. تيەنجىنلىك ئەلىيۇلئەلانىڭ يېزىقچىلىق قابىلىيىتى بار، شىنجاڭلىق ئەلىيۇلئەلانىڭ سەنئەت جەھەتتە ئارتۇقچىلىقى بار، لياۋنىڭلىق ئەلىيۇلئەلا بولسا يۇقىرى ئىقتىدارلىق ئىختىساس ئىگىسى، مىجەزىمۇ كەسكىن ئىدى. ئۇلارنىڭ ئارىسىدا مەن ئەڭ مەتو ھېسابلىنىپ قالدىم.

ئوقۇش باشلىغان بىرىنچى كۈنىلا مەن گاڭگىراپ قالدىم. تۇنجى قېتىملىق سىنىپ يىغىنىدا ئوقۇتقۇچىمىز سىنىپ توپى قۇرىدىغانلىقىنى ئېيتتى. لېكىن مېنىڭ ئۈندىدارىممۇ يوق ئىدى. بۇ قارىماققا ئەقىلگە سىغمايدىغان ئىشدەك بىلىنگىنى بىلەن، ماڭا ئوخشاش تولۇق ئوتتۇرىدا تېلېفونغا چېقىلىپ باقمىغان ئوقۇغۇچىلارلا مېنىڭ نېمە دەۋاتقانلىقىمنى چۈشىنەلەيتتى. ئۇ چاغدا كىچىك بولغاچقا، بۇ ئىشنى ئادىل بولمىغاندەك ھېس قىلدىم. ئۆسمۈرلۈك چېغىدىكى ۋاقىتلىق خۇشاللىقتىن ۋاز كەچكەنلەرلا ياخشى ئالىي مەكتەپكە ئۆتەلەيدۇ دېيىشىۋاتمامتى؟ ھەجەپ باشقىلار مەن ۋاز كەچكەن خۇشاللىقلاردىن ۋاز كەچمەيمۇ بۇ مەكتەپكە ئۆتەلەپتىغۇ؟

مەكتەپكە كېلىپ ئۇزۇن ئۆتمەي بىر يېڭى دوست تۇتتۇم. ئوتتۇرا مەكتەپ ھاياتىمىز توغرىسىدا پاراڭلاشقاندا، ئۇ ئۆزىنىڭ يىراق بىر جايغا بېرىپ مودىللار بىرلەشمىسىگە قاتناشقانلىقىنى، مەكتەپتە پەلسەپە ئۆگىنىش گۇرۇپپىسىنى قۇرغانلىقىنى، يېزىقچىلىق مۇسابىقىسىگە قاتنىشىپ، مەن ئىسمىنىمۇ ئاڭلاپ باقمىغان بىر مۇكاپاتقا ئېرىشكەنلىكىنى سۆزلەپ بەردى، لېكىن مەن ئۆزۈمنىڭ ئوتتۇرا مەكتەپتە پەقەت باش چۆكۈرۈپ دەرس ئوقۇغانلىقىمنىلا سۆزلىيەلەيتتىم. ئارقىدىن بېيجىڭ داشۆسىدە ئۇنىڭغا ئوخشاشلارنىڭ ئىنتايىن كۆپلىكىنى بايقىدىم. ئىلگىرىكى بەزىبىر كۆز قاراشلىرىم پۈتۈنلەي ئۆزگىرىپ، ئۆزۈمنى تولۇق ئوتتۇرىدا بىكاردىن-بىكار جاپا تارتىۋالغاندەك ھېس قىلدىم. جايىمدا توختاپ، ئىلگىرىلىيەلمىدىم، بۇ مېنىڭ كۆڭۈل ئاغرىقىمنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى ئىدى.

ئىلگىرى تىرىشىشىمنىڭ سەۋەبى «ياخشى مەكتەپكە ئۆتسىلا بەختلىك بولالايدۇ» دېگەن مۇشۇ بىر ئېغىز گەپ ئۈچۈن ئىدى. لېكىن راستلا ياخشى مەكتەپكە ئۆتكەندىن كېيىنمۇ، ئۇنىڭ ئەھمىيىتىنىڭ نېمىلىكىنى بىلەلمەي يۈردۈم.

مەن ئۆزۈمنى ئۆگىنىشكە تېگىشلىك نەرسىنىڭ ھەممىنى ئۆگىنىپ بولغاندەك ھېس قىلىپ، ئۆگىشتىن بىزار بولۇشقا باشلىدىم. سودا پەنلىرىگە قىزىقمىغاچقا، ئۆگىنىش مۇھىتىغىمۇ ماسلىشالمىدىم. نەتىجەمنىڭ ناچار بولۇشى تۇرغانلا گەپ ئىدى.

خۇددى ئوتتۇرا مەكتەپ ھاياتىمنىڭ ئورنىنى تولدۇرۇش ئۈچۈن قىلىۋاتقاندەك، ئادەتتە پەقەت يوقلىما قىلىنىدىغان دەرسلەرگىلا قاتنىشاتتىم. بۇنداق دەرسلەر ئادەتتە ھەپتىدە ئىككى-ئۈچ سائەتلا ئىدى. يوقلىما قىلمايدىغان دەرسلەرنىڭ بىرىگىمۇ قاتناشمايتتىم. تاپشۇرۇقنىمۇ قولۇمنىڭ ئۇچىدىلا قالايمىقان يېزىپ تاپشۇراتتىم. كۆپىنچە ئىمتىھاندىن بىر كۈن ئاۋۋال شۇ پەننى ئۆگىنەتتىم. مەن دەرستىن قېچىپ، دەرستىن سىرتقى كىتابلارنى كۆرۈش بىلەن كۈن ئۆتكۈزدۈم. ئۆزۈمنى تۇنجى ئوقۇغان رومانىمدىكى باش قەھرىمانغا ئوخشاش غايىلىك ياش دەپ تەسەۋۋۇر قىلدىم. لېكىن دەل شۇ پەيتتە مەن ئۆزۈمنىڭ نېمىنى ياقتۇرىدىغانلىقىمنى، نېمە ئىش قىلىشىم كېرەكلىكىنىمۇ بىلمەيدىغانلىقىمنى ھېس قىلدىم.

بېيجىڭ داشۆسىدىكى كۆپ سانلىق ئوقۇغۇچىلارنىڭ نىشانى ئېنىق ئىدى. بىزنىڭ شۆيۈەندە مەملىكەتنىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىن كەلگەن ئالدىنقى قاتاردىكى ئوقۇغۇچىلار بار بولۇپ، ئۇلارنىڭ كۆپ قىسىمى ئوتتۇرا مەكتەپ ۋاقتىدىكى تۈزۈمچان ۋە تەرتىپلىك ھالىتىنى داۋاملاشتۇرۇپ، كەلگۈسىدە ئىختىساس ئىگىسى بولۇشنىڭ تەييارلىقىنى قىلاتتى. بەزىلەر گەرچە ھازىرقى كەسپىنى ياقتۇرمىغان بولسىمۇ، ئوقۇشنىڭ ھۆددىسىدىن چىقىپ، تەييارلىقنى پۇختا قىلىپ، نىشان ئۆزگەرتىش ئۈچۈن ئۇل سالاتتى. بىراق مەن ئۆزۈمنىڭ نېمە ئىش قىلىۋاتقانلىقىمنى، مەقسەت-نىشانىمنىڭ نېمىلىكىنىمۇ بىلمەيتتىم. ئۇ چاغلاردا مەن ساۋاقداشلىرىمغا قارىسام، خۇددى قىزىپ قالغان بىرى رەئىس سەھنىسىدە تۇرۇپ مەيداندا يۈگرەۋاتقانلارغا قاراپ تەرلەپ ئېقىپ كەتكەندەك ھېس-تۇيغۇدا بولاتتىم. مېنىڭ ئۇلاردەك بولغۇم يوق، مەن قىلالمايمەن، ئۇلارنىڭ نېمە ئۈچۈن قىلالايدىغانلىقىنىمۇ بىلمەيمەن، بۇلارنىڭ ئەھمىيىتىنىمۇ چۈشەنمەيمەن. ۋاقىت ئۇزارغانسېرى، مەن خۇددى ناركوزلىنىپ قالغان ئادەمدەك، ئىزىمدا توختاپ، قەتئىي ئالغا ئىلگىرىلىيەلمىدىم.

«سەن بېيجىڭ داشۆسىدە ئوقۇشقا لايىق ئەمەس»

مەن ئۆزۈمنى كېرەكسىز ئادەمدەك ھېس قىلىشقا باشلىدىم، ئاپامنىڭ خۇشاللىقىمۇ ئۇزۇنغا بارمىدى. بېيجىڭ داشۆسىنىڭ نەتىجە تىزىملىكىدە پەقەت ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئوقۇغۇچىلىق نومۇرى بىلەن دەرىجىسىلا يېزىلاتتى. گەرچە پەقەت ئوقۇغۇچىلارغىلا تارقىتىلىدىغان بولسىمۇ، ئاخىرى يەنىلا ئاتا- ئانىلارنىڭ قولىغا تېگەتتى. ئاپام مېنىڭ ئوقۇغۇچىلىق نومۇرۇمنى بىلگەچكە، دەرىجەممۇ ئۇنىڭغا ئايان ئىدى. ئىككى يۈز نەچچە ئوقۇغۇچىنىڭ ئىچىدە، 200-ئورۇنغا چۈشۈپ قالغىلى تاس-تاس قېلىۋاتاتتىم. مېنىڭ نەزىرىمدە بۇ ھېچ گەپ ئەمەس ئىدى. نېمىلا دېگەن بىلەن، بېيجىڭ داشۆسىدە قالتىس ئوقۇغۇچىلار كۆپ.

ئۇ چاغلاردا مەن كەلگۈسۈم توغرىسىدا ئانچە ئويلىشىپ كەتمەيتتىم. مېنى ئازابلايدىغىنى ئۆگىنىش نەتىجەم ئەمەس، بەلكى ھېچنىمىنى بىلەلمەي گاڭگىراپ تۇرۇپ قالغان نىشانسىز ھالىتىم ئىدى.

مەن پويىزغا ئولتۇرۇپ ئۆيگە قايتتىم. يولدا يانفونۇمنىڭ توكى قالمىغاچقا، ئۆيگە كىرىشىم بىلەنلا ئاپامدىن تىل ئىشىتتىم: «ساڭا ئۇچۇر قىلسام نېمىدەپ قايتۇرمايسەن؟ شۇنچە يىل نېمىنى ئوقۇدۇڭ سەن! تۇرقۇڭغا قاراپ باقە! ئوقۇغۇچىمۇ مۇشۇنداق بىر نېمىلەرنى كىيەمدۇ! كاللاڭدا زادى ئوقۇش بارمۇ - يوق؟!»، ئارقىدىن ئۇ يەنە: «سەن بېيجىڭ داشۆسىدە ئوقۇشقا لايىق ئەمەس» دەپ قوشۇپ قويدى.

مەن شۇ چاغدا بۇ گەپكە ئىشەنگەن ئوخشايمەن. چۈنكى شۇنىڭدىن كېيىن مەن نۇرغۇن قېتىم ئوقۇشتىن چېكىنىپ، ئالىي مەكتەپكە قايتا ئىمتىھان بېرىپ، ھەرگىزمۇ بېيجىڭ داشۆسىنى تاللىمايمەن دەپ چۈشەپ قاپتىمەن. دېمىسىمۇ، مەن ئۇ يەرگە لايىق ئەمەس. چۈشۈمدە مەن نۇرغۇنلىغان ئوخشىمىغان ئالىي مەكتەپلەرگە ئۆتۈپ، تىل- ئەدەبىيات كەسپىنى تاللاپتىمىشمەن. لېكىن چۈشتىن ئويغانغاندا، مەن يەنىلا شۇ بېيجىڭ داشۆسىگە لايىق كەلمەيدىغان يارىماس ھالىتىمگە قايتاتتىم.

مەن ئۆزۈمنى سۈيى بارغانسېرى يۇقىرىغا ئۆرلەۋاتقان قۇدۇق ئىچىدە تۇرۇپ تۇنجۇقۇپ قالىدىغاندەك، باشقىلار بولسا قۇدۇق تۈۋىدە خۇشال-خۇرام يۈرۈپ، ھېچقايسىسى مېنى بايقىمايۋاتقاندەك ھېس قىلىشقا باشلىدىم. مەن چوقۇم ياردەم تەلەپ قىلىشىم كېرەك، لېكىن يەنە بىر تەرەپتىن ئۆزۈمنىڭ بۇ بىچارە تۇرقۇمنى باشقىلارغا كۆرسىتىشنىمۇ خالىمايتتىم. شۇنىڭ بىلەن مەن ئىجتىمائىي مۇناسىۋەت توپىدىن ئاستا-ئاستا ئۆزۈمنى ئېلىپ قاچتىم، باشقىلارغىمۇ ئاۋارىچىلىق ئېلىپ كەلدىم.

ھەر كۈنى كەچتە ئۇيقۇسىزلىقتا تاڭ ئاتقۇزىۋېتەتتىم، يەنە تېخى بىكاردىن -بىكارغا يىغا تۇتۇپ كېتەتتى. شۇ چاغدىكى ئوغۇل دوستۇم ماڭا بەكلا كۆڭۈل بۆلەتتى. ئۇ مەندىن نېمىگە بۇنچە ئازابلىنىدىغانلىقىمنى سورىدى. مەن ئۆزۈمنى كارغا كەلمەس بىر ئەخلەت، ھەممىسى ئۆزۈمنىڭ سەۋەبىدىن بولدى دېدىم. ئۇ روھىي كېسەللىكلەر بۆلۈمىدىن نومۇر ئېلىپ، ماڭا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ بېقىشنى ئېيتتى. مەن ئۇنىڭ بىلەن بىللە دوختۇرخانىغا كەلدىم. دوختۇر مەندىن نېمە ئىش بولغانلىقىنى سورىدى. مەن ئۇنىڭغا ئۆزۈمنىڭ بىر يارىماس ئىكەنلىكىمنى، ياشاشقىمۇ سالاھىيىتىم توشمايدىغانلىقىنى ئېيتتىم. ئۇ يەنە مەندىن بۇ خىل ھېسسىياتنىڭ قاچان پەيدا بولغانلىقىنى سورىدى. مەن خېلى ئۇزۇن بولغانلىقىنى ئېيتتىم. ئۇ ماڭا ئەسلى بۇرۇنراق كېلىشىم كېرەكلىكىنى، بۇنىڭ خامۇشلۇق كېسىلىنىڭ ئالامىتى ئىكەنلىكىنى ئېيتتى.

مەن ساقايدىم، بىر يىل دورا يەپ، يېرىم يىل پىسخىكىلىق مەسلىھەت ئالدىم. شۇ چاغلاردا ھاراقنى كۆپ ئىچەتتىم. تۆتىنچى يىللىققا چىققان يىلى چاغاندا ئۆيگە قايتىشنىڭ ئالدىدا، ياتىقىمدىكى ئەخلەت چېلىكىدە ھەر كۈنى دېگۈدەك تۆتتىن ئارتۇق قۇرۇق ھاراق بوتۇلكىسىنى كۆرگىلى بولاتتى. ئىككىنچى مەۋسۇم باشلىنىپ، مەكتەپكە يېنىپ كەلگەندە، ئوقۇتقۇچۇم ماڭا ئالدىنقى مەۋسۇم ئالاقىلاشقان تۆت مەكتەپنىڭ ھەممىسىدىن رەت قىلىش خېتى كەلگەنلىكىنى ئېيتتى. شۇ چاغدىكى تەمكىنلىكىمگە ئۆزۈممۇ ھەيران قالدىم. كۆڭلۈم يېرىم بولمىدى، ئۈمىدسىزلەنمىدىم ھەم يىغلىمىدىم. مەن شۇ چاغدىلا ئۆزۈمدە ئۆزگىرىش يۈز بەرگەنلىكىنى ھېس قىلىپ يەتتىم. ئىلگىرى كومپيۇتېر تاختىسىنى مەينەت قىلىپ قويغانغىلا ئۆز-ئۆزۈمنىڭ يارىماسلىقىدىن ئاغرىنىدىغان ئادەم، بۈگۈنكى كۈندە مەغلۇبىيەت ئالدىدا ئۆز قىممىتىمنى ئىنكار قىلمايدىغان بولدۇم.

ئۇ كۈنى ياتاقتا قاتتىق يىغلاپ كەتتىم. ئەسلى مېنىڭ نۇرغۇن ئارتۇقچىلىقلىرىم بار ئىكەن ئەمەسمۇ. مېنىڭ سىرتقى قىياپىتىم بەك ئوماق، چېچىممۇ جىق. مەن بىر يىل ھورمۇنلۇق دورا يەپ تۇرۇپمۇ، يەنىلا سەمىرىپ كەتمىدىم. مەن ناخشىنى يېقىملىق ئېيتىمەن. مەن باشقىلارغا كۆڭۈل بۆلىمەن. مەن كىشىنىڭ ئامراقلىقىنى كەلتۈرىمەن. مەن كىتاپ ئوقۇشقا قىزىقىمەن.

ئاپام ماڭا تېلېفون قىلدى. ئۇنىڭ تەلەپپۇزىمۇ مۇلايىملىشىپ كەتكەنىدى. ئۇ: «قايتىپ كەلگىن، ساڭا ئوبدان تاماقلارنى ئېتىپ بېرىمەن» دېدى. ئىلگىرىكى ئوغۇل دوستۇم ماڭا بىر ئويۇنچۇق ئاسلان سوۋغا قىلغانىدى. ئەينى چاغدا ئاپام بىلەن ئۇرۇشۇپ قالغان چېغىمىزدا، بۇ ئاسلاننىڭ بۇرنىنى بۇزۇپ قويغانىدۇق. بۇ قېتىم ئۆيگە قايتقىنىمدا، ئاپام ئۇ ئاسلاننى قولۇمغا تۇتقۇزدى. قارىسام، ئۇ ئاسلاننىڭ بۇرنىنى قايتىدىن چاپلاپ قويۇپتۇ. ئېنىقكى، بۇندىن كېيىنمۇ ئوتتۇرىمىزدا ئىختىلاپ يۈز بېرىشى تۇرغانلا گەپ. لېكىن ھېچ بولمىغاندا، ھازىرقى پەيتنىڭ ئۆزىدە بىز بىر - بىرىمىزنى توغرا چۈشەندۇق.

ئەينى چاغدا مېنى قامال قىلىۋالغىنى، ئۆز نەزىرىمدىكى يالغۇزلۇق، شۇنداقلا ياردەم تەلەپ قىلشتىن نومۇس قىلىش ھېسسىياتى ئىكەن. مەن نۇرغۇن يولنى ئارتۇق بېسىپ، 23 ياشقا كىرگەندە ئاخىرى شۇنى ھېس قىلدىمكى:

ئىنسانلارنىڭ قايغۇسى ۋە شادلىقى ئوخشاش بولمايدۇ دېگەن بۇ گەپ بەلكىم توغرا بولۇشى مۇمكىن. ھېچكىممۇ يەنە بىرەيلەننى يۈزدە يۈز پىرسەنت چۈشەنمەيدۇ، لېكىن ئەگەر سىز ئۆزىڭىزنى ئايرىم-ئايرىم ھالدا يىگىرمە پىرسەنت چۈشىنىدىغان، ئوتتۇز پىرسەنت چۈشىنىدىغان ۋە ئەللىك پىرسەنت چۈشىنىدىغان ئۈچ كىشىنى تاپسىڭىزلا، ئۇ ھالدا سىز يۈز پىرسەنتلىك چۈشىنىشكە ئېرىشەلەيسىز، تۇرمۇشتىمۇ كۆپرەك خۇشاللىققا ئېرىشەلەيسىز ئەمەسمۇ؟ ئىشىنىڭكى، ئادەم بۇ دۇنيادا ھەرگىزمۇ تەنھا قالمايدۇ.